تبریز وبسایت

سنگ ابسیدین

سنگ ابسیدین (Obsidian) یک نوع شیشه آتشفشانی طبیعی و نوعی سنگ آذرین میباشد که زمانی گدازه بیرون رانده شده از یک آتشفشان به سرعت با کمترین رشد کریستال سرد می شود، تشکیل می گردد. در بیشتر موارد سنگ ابسیدین در بخش سطحی خاک جامد می شود. شیشه های آتشفشانی که در زیر آب تشکیل شده اند، نام های جایگزینی همانند تاکیلیت و هیالوکلاستیت دارند. استفاده از «شیشه آتشفشانی» به جای «ابسیدین» قطعاً اشتباه نیست، اما باید برعکس آن نیز مراقب باشید – شیشه آتشفشانی همیشه ابسیدین نیست.

ابسیدین دارای تاریخی به قدمت بشریت است. کتاب تاریخ طبیعی نویسنده رومی پلینی بزرگ شامل چند جمله در مورد یک شیشه آتشفشانی به نام ابسیدین (lapis obsidianus) است که به علت شباهت آن به سنگی که توسط Obsidius (یک کاشف رومی) در اتیوپی یافت شد، به این نام نامگذاری گردید.

مشخصات سنگ ابسیدین

سنگ ابسیدین دارای همان سختی شیشه، یعنی 5 تا 5.5 در مقیاس Mohs می باشد. بافتی صاف و یکنواخت، شکننده با شکستگی صدفی و لبه هایی تیز بوده که معمولا در رنگ سیاه دیده می شود. فاقد لایه بندی، رخ، فولیاسیون، بلورنمایی است. ابسیدین یک سنگ آذرین بوده که هنگامی مواد مذاب آنقدر سریع سرد می شوند که اتم ها قادر به چیدمان خود در یک ساختار بلوری نیستند، تشکیل می گردد. درنتیجه این یک ماده آمورف (بی شکل) و فاقد فرم کریستالی است که بعنوان “مینرالوئید یا کانی وار ” شناخته می شود.

از لحاظ ترکیب شیمایی، ابسیدین اغلب از SiO2 (دی اکسید سیلیکون)، اغلب هفتاد درصد وزنی یا بیشتر تشکیل گردیده است. اکثر ابسیدین ها ترکیبی شبیه به ریولیت و گرانیت دارند. گرانیت ها و ریولیت ها می توانند از همان ماگمای ابسیدین تشکیل شوند و اغلب از نظر جغرافیایی با ابسیدین مرتبط هستند. به ندرت شیشه های آتشفشانی با ترکیبی شبیه بازالت و گابرو یافت می شود. این سنگ های شیشه ای «تاکیلیت tachylyte» نام دارند.

ابسیدین چگونه تشکیل می شود؟

ابسیدین نوعی سنگ آذرین برون راندی است که به صورت شیشه ای طبیعی ظاهر می شود. ابسیدین از آتشفشان ها تولید می شود. جایی که گدازه فلسیک چسبناک غنی از عناصر سبک همانند سیلیکات (SiO2)، اکسیژن، آلومینیوم، سدیم و پتاسیم و البته میزان آب کم، بدون زمان کافی برای رشد کریستال سرد و منجمد می شود. جریان مواد به علت وجود سیلیکای غنی دارای ویسکوزیته ای بالا می باشد.

ویسکوزیته بالا از انتشار اتم ها از راه گدازه جلوگیری می نماید که اولین مرحله (هسته شدن) در تشکیل بلورهای های معدنی را مهار می کند. اگر جسم ماگمایی بسیار ضخیم یا چسبناک باشد، تشکیل بلورها بسیار سخت است زیرا اگر حدوداً هیچ چیز قادر به حرکت در داخل ماگما نبوده، مواد جدیدی وارد نمی‌ شوند. در آخر زمان کم به همراه اتلاف سریع گرما از تشکیل بلور جلوگیری می کند و قابلیت های صاف و زیبای را ایجاد می نماید که در ابسیدین دیده می شود. به همین دلیل ابسیدین را نمی‌ توان تحت هیچ سیستم بلوری طبقه‌ بندی نمود. این سنگ شیشه‌ای ناپایدار می باشد. و با گذشت زمان به کریستال‌ های ریزدانه و معدنی تبدیل می‌شود. بلورهای بزرگ به زمان زیادی برای رشد نیاز دارند.

آیا سنگ های آذرین شیشه ای دیگری وجود دارد؟

پوکه (سنگ پا)، اسکوریا و تاکیلیت دیگر شیشه های آتشفشانی هستند که در اثر سرد شدن سریع به وجود می آیند. پوکه و اسکوریا با داشتن حفرات/منافذ فراوان با ابسیدین متفاوت هستند – حفره‌ هایی در سنگ که هنگام گیر افتادن حباب‌ های گاز در مذاب منجمد شده ایجاد می‌ شوند. تاکیلیت در ترکیب متفاوت است – ترکیبی شبیه بازالت و گابرو دارد.

در چه مکان هایی میتوانیم ابسیدین پیدا کنیم؟

سنگ ابسیدین در بسیاری از نقاط جهان یافت می شود. محدود به مناطقی است. که از نظر زمین شناسی اخیر فعالیت آتشفشانی دارند. ابسیدین با قدمت بیش از چند میلیون سال نادر است به این دلیل که سنگ شیشه ای به سرعت در اثر هوازدگی، گرما یا سایر فرآیندها از بین می رود یا تغییر می یابد. ذخایر قابل توجهی از ابسیدین در آرژانتین، کانادا، شیلی، اکوادور، یونان، گواتمالا، مجارستان، ایسلند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کنیا، مکزیک، نیوزیلند، پرو، روسیه، ایالات متحده آمریکا و بسیاری از نقاط دیگر یافت می شود.

در ایالات متحده در شرق رودخانه می سی سی پی یافت نمی شود، زیرا هیچ فعالیت آتشفشانی اخیر از نظر زمین شناسی در آنجا وجود ندارد. در غرب ایالات متحده در بسیاری از مکان‌ها در آریزونا، کالیفرنیا، آیداهو، نوادا، نیومکزیکو، اورگان، واشنگتن و وایومینگ یافت می‌شود. بیشتر ابسیدین مورد استفاده در تجارت جواهرات در ایالات متحده تولید می شود.

ابسیدین در چه رنگهایی یافت می شود؟

سیاه رایج ترین رنگ ابسیدین است. با این حال، می تواند سیاه مایل به قهوه ای، خرمایی یا سبز نیز باشد. به ندرت ابسیدین می تواند آبی، قرمز، نارنجی یا زرد باشد. تعداد بسیار کمی از نمونه های ابسیدین تقریباً بی رنگ هستند. تصور می شود که رنگ ها عمدتاً توسط عناصر کم‌مقدار یا اینکلوژن ها ایجاد می شوند.

ابسیدین خالص معمولاً از نظر ظاهری تیره است، اگرچه رنگ آن بسته به ناخالصی های غیر شفاف موجود متفاوت است. ابسیدین قرمز یا قهوه‌ای معمولاً از کریستال‌های ریز یا ترکیبات هماتیت یا لیمونیت (اکسید آهن) حاصل می‌شود. کریستال‌های میکروسکوپی فراوان کانی‌هایی مانند مگنتیت، هورنبلند، پیروکسن، پلاژیوکلاز و بیوتیت، ترکیب شده با قطعات ریز سنگ، احتمالاً گونه‌های جت سیاه ابسیدین را تولید می‌ نمایند.

انواع ابسیدین کدامند؟

وجود اینکلوژنها و رگه ها موجب انواع گوناگونی از ابسیدین با ظاهری متفاوت می شود. تغییرات در ترکیب ماگما و محتوای آب اغلب در طول فوران و استقرار زیرسطحی جریان های ابسیدین رخ می دهد. ویسکوزیته بالای ابسیدین مذاب، از اختلاط موثر این ماگماها جلوگیری می کند و در نتیجه ابسیدین با لایه ها یا رنگ های مختلف “رگه ای” می شود. هر یک از این رگه ها یا خطوط ممکن است نشان دهنده یک پالس مشخص از فوران ابسیدین باشد.

اگر دو حباب آبنبات تافی سبز و قرمز را در نظر بگیرید که با هم مخلوط شده اند، می توانید فرآیندی را که منجر به ایجاد ابسیدین رگه ای می شود، تجسم کنید. با مخلوط شدن حباب ها، رگه های رنگی مشخصی از تافی قرمز و سبز ایجاد می شود. در مورد ابسیدین، جریان آهسته ماگمای سفت و چسبناک دور از دریچه منبع، اختلاط مورد نیاز برای ایجاد انواع رگه‌دار (از نظر رنگ) ابسیدین را فراهم می‌ سازد.

ابسیدین سیاه (Black Obsidian)

ابسیدین سیاه به راحتی در دسترس است و ذخایر عظیمی از آن در بخش های غربی ایالات متحده پراکنده شده است. استفاده از آن در جواهرات کمی محدود است، مگراینکه کیفیت بالایی داشته باشد.

جهت مطالعه ادامه مطلب کلیک کنید